Otwarcie Technische
Hochschule (1910 r.)
Technische Hochschule
w latach 30-tych XX w.
Politechnika Lwowska
(ok. 1905 r.).
Dekret z 1945 r.
Pierwszy wykład
15 listopada 1945 r.
Pierwszy dyplom
z 1946 r.
Akt Erekcyjny
Filii w Kłodzku.
Siedziba Archiwum
przy ul. Gdańskiej
Powstała w 1910 roku we Wrocławiu Wyższa Szkoła Techniczna (Technische Hochschule)
była odpowiedzią na dynamicznie rozwijającą się koniunkturę gospodarczą w Niemczech
na początku XX wieku. Gwałtownie rozwijający się przemysł Śląska potrzebował
coraz większej ilości wykwalifikowanej kadry technicznej. Skłoniło to w 1902
roku władze do podjęcia decyzji o utworzeniu we Wrocławiu uczelni technicznej.
Kształcąca przyszłych inżynierów uczelnia bardzo szybko wyrosła z lokalnej placówki
edukacyjnej na liczący się w kraju ośrodek akademicki. Temu dynamicznemu rozwojowi
przeszkodził dopiero kryzys gospodarczy, który dotknął Niemcy w początku lat
30-tych. W 1933 roku podjęto ze względów oszczędnościowych decyzję o częściowym
połączeniu Technische Hochschule z Uniwersytetem Wrocławskim tworząc Uniwersytet
Śląski. Uczelnie miały wspólną administrację i budżet. Połączono również katedry,
których działalność się pokrywała. Taki stan rzeczy utrzymał się już do końca działalności
Technische Hochschule tj. do 20 I 1945 roku.
Niestety do naszych czasów zachowało się bardzo niewiele dokumentów na temat
organizacji kancelarii i archiwum wrocławskiej Technische Hochschule. Można
jednak przyjąć, że sekretariat i archiwum szkoły stanowiły jedno ciało organizacyjne,
którego pracownicy wykonywali zarówno czynności kancelaryjne jak i archiwalne.
Dopiero 1 VI 1939 roku utworzono osobną kancelarię dla wydziałów Nauk Ogólnych,
Maszynoznawstwa i Gospodarki Materiałowej. Kancelaria podobnie jak większość
pruskich jednostek administracyjnych, opierała się w swoim działaniu na rzeczowym
wykazie akt. W teczkach gromadzono pisma i sprawy na podstawie pokrewieństwa
treści. Akta spraw zakończonych przekazywano do registratury reponowanej (archiwum
bieżącego) gdzie były przechowywane w księgach, poszytach i segregatorach; i
układane w porządku rzeczowo-chronologicznym. Dokumenty starsze, o wartości
historycznej deponowano w przystosowanej do tego celu piwnicy. Nad całością
pieczę sprawowali pracownicy sekretariatu.
Dokumenty Technische Hochschule znajdowały się na uczelni do początku lat 40-tych.
Przed 1945 rokiem przeniesiono je do archiwum uniwersytetu gdzie doczekały końca
wojny i zostały przejęte przez nowe (polskie) władze uniwersytetu.
26 VIII 1945 roku zapadła decyzja o przekształceniu Uniwersytetu Wrocławskiego
i Politechniki Wrocławskiej w państwowe szkoły wyższe. Powstałe na bazie dawnego
Uniwersytetu Śląskiego uczelnie przejęły jego strukturę organizacyjną i przez
pierwsze lata funkcjonowały pod nazwą Uniwersytet i Politechnika we Wrocławiu,
miały wspólnego rektora, senat i administrację. Decyzją pierwszego rektora Uniwersytetu
i Politechniki we Wrocławiu prof. Kulczyńskiego opiekę nad Technische Hochschule
objął ówczesny dyrektor archiwum uniwersytetu prof. Teofil Modelski. W tym czasie
Politechnika nie posiadała odrębnej składnicy akt, dokumenty spraw zamkniętych
gromadzono w registraturach sekretariatu uczelni i dziekanatów.
Taki stan rzeczy utrzymywał się do 1953 roku.
8 X 1952 weszło w życie zarządzenie Ministra Szkolnictwa Wyższego nakładające
na uczelnie obowiązek przekazywania akt spraw zakończonych do archiwum szkoły
i pozostawiania w jednostkach organizacyjnych jedynie dokumentacji spraw bieżących.
W konsekwencji wspomnianego zarządzenia 7 V 1953 roku została utworzona na Politechnice
składnica akt, organizacyjnie wchodząca w skład Sekretariatu Szkoły. Pierwszym
jej kierownikiem został mianowany Leon Tworzydło pełniący dotychczas funkcję
kwestora. Od grudnia 1953 roku powierzono mu również kierownictwo Sekretariatu
Szkoły, a od lipca 1954 roku także kancelarii tajnej. Warto tu zauważyć, iż od
początku swojego istnienia Archiwum Politechniki Wrocławskiej związane było
organizacyjnie z sekretariatem uczelni.
Archiwum otrzymało pomieszczenie o pow. 60m2 na parterze gmachu głównego, które
dzieliło ze składnicą akt kwestury.
Początkowy zasób archiwalny Politechniki Wrocławskiej nie wyglądał zbyt imponująco.
Uczelnia była młoda, zaledwie trzy lata wcześniej rozwiązano unię z Uniwersytetem
Wrocławskim (który jak już wspomniano przejął przedwojenne dokumenty Technische
Hochschule). W przesłanym w 1954 roku do ministerstwa "Zgłoszeniu akt znajdujących
się w Politechnice Wrocławskiej" czytamy, że w sumie było 2998 teczek, z czego
zaledwie 52 stanowiły akta kategorii "A".
W kolejnych latach Archiwum rozrastało się bardzo dynamicznie. W 1957 roku przechowywano
w nim już ponad 40 mb akt, a do 1963 roku było ich 110 mb, zaś sama jednostka
zyskała opinię wzorowej. W skład ówczesnego zasobu wchodziły dokumenty Politechniki
z lat 1946-61 (głównie akta personalne pracowników i studentów oraz akta wszystkich
wydziałów, Sekretariatu Szkoły i pozostałych komórek administracyjnych) oraz
akta włączonej w 1955 roku do Politechniki Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej (ok. 6 mb).
W 1963 roku po nagłej śmierci Leona Tworzydły stanowisko kierownika Sekretariatu
Szkoły i Archiwum objęła Agnieszka Walkowiak. Opiekowała się ona archiwum do
1967 roku, kiedy na stanowisku kierownika Archiwum Uczelni zastąpiła ją Hiltrudis Adydan.
Przez całą dekadę lat 60-tych na rozwój archiwum kładły się cieniem poważne problemy
lokalowe, czego wyraz znaleźć możemy w korespondencji pomiędzy Archiwum Państwowym
we Wrocławiu, a władzami uczelni.
Dopiero z początkiem lat 70-tych archiwum otrzymało dodatkowe pomieszczenia,
które jednak ciągle były zbyt małe i szybko zapełniły się zalegającymi do tej
pory w jednostkach organizacyjnych dokumentami (w sumie około 8000 teczek).
W dalszym ciągu gromadzono akta wydziałowe, teczki pracownicze i studenckie oraz
dokumenty Sekretariatu Szkoły. W tym czasie w zasobie pojawiła się też dokumentacja
nowych ciał w strukturze Politechniki to jest Studium Wieczorowego, Studium Zaocznego
i przede wszystkim instytutów, które po 1969 roku zajęły miejsce dotychczasowych katedr.
W 1972 roku kierownictwo powtórnie objęła mgr Agnieszka Walkowiak, która wcześniej
pełniła m. in. funkcję Kronikarza Szkoły. Pod jej kierownictwem archiwum w sposób
naturalny przejęło również i te obowiązki. Dzięki temu Archiwum Politechniki
Wrocławskiej ze zwykłej składnicy akt stało się jednostką gromadzącą materiały
dokumentujące dorobek i kluczowe wydarzenia w historii uczelni. To właśnie dzięki
charyzmie i bezkompromisowej postawie Walkowiak udało się uratować przed zniszczeniem
i zgromadzić setki dokumentów świadczących m.in. o pionierskich latach Politechniki
Wrocławskiej. Jest też autorką pierwszej instrukcji kancelaryjnej dla Politechniki
wdrożonej w 1979 roku.
Za swoją działalność w 1979 roku mgr Agnieszka Walkowiak otrzymała złotą odznakę
"Za zasługi dla Archiwistyki", przyznawanej bardzo nielicznej grupie osób, które
w sposób znaczący przyczyniły się do zabezpieczenia dóbr kultury narodowej.
W 1982 roku po przejściu na emeryturę Agnieszki Walkowiak kierownictwo
archiwum objęła mgr Gabryela Januszewska. W tym czasie zasób archiwalny
stanowiło już ponad 600 mb akt. Oprócz akt studenckich i kadrowych w zasobie
znajdowały się protokoły posiedzeń Senatu, protokoły Rad Wydziałów i Rad
Instytutów, zarządzenia wewnętrzne i inne dokumenty kategorii A. Archiwum
kompletowało także dokumentację ważniejszych wydarzeń z życia Politechniki
(dokumenty, zaproszenia, plakaty, filmy i taśmy magnetofonowe).
Jednak archiwum nadal borykało się z problemami lokalowymi, co w końcu
doprowadziło do czasowego wstrzymania przejmowania akt z komórek organizacyjnych.
Przełom nastąpił w 1997 roku wraz z przekazaniem na potrzeby archiwum
pomieszczeń w nowo wyremontowanym budynku F-4 przy ul. Gdańskiej. Magazyny o
powierzchni 152 m2 pozwoliły na należyte rozlokowanie zasobu archiwalnego,
wydzielono pomieszczenia biurowe i pracownię.
W latach 90-tych obsada Archiwum Uczelni zwiększyła się do pięciu osób. Z
inicjatywy Gabryeli Januszewskiej rozpoczęto proces informatyzacji archiwum i
stworzono pierwszy system elektronicznej ewidencji teczek osobowych. Archiwum
miało również swój udział w procesie ulepszania i unowocześniania systemu
kancelaryjnego uczelni. W 2001 r. opracowano nową Instrukcję kancelaryjną,
Jednolity rzeczowy wykaz akt i Instrukcję archiwalną.
W 2007 roku, z uwagi na bardzo duży przyrost przejmowanej dokumentacji, oddano
do dyspozycji archiwum budynek F-6, który został przeznaczony do przechowywania
akt studenckich, prac dyplomowych oraz dokumentacji płacowej.
W lipcu 2008 roku Gabryela Januszewska przeszła na emeryturę, a kierownictwo
archiwum objęła mgr Barbara Brandt-Golecka.
Obecnie w magazynach o łącznej powierzchni ponad 600 m2 znajduje się ok. 200 mb
dokumentacji archiwalnej oraz przeszło 1500 mb akt kategorii B50 i BE50. Oprócz
tradycyjnych środków ewidencyjnych zasobu archiwum, sześciu pracowników ma do
dyspozycji nowoczesną i szybką bazę danych zawierającą informację o blisko 160 tys.
teczek osobowych. Przechowywane materiały archiwalne są szeroko wykorzystywane w
wielu publikacjach i wystawach (m. in. Słownik Polskich Inżynierów i Techników,
Politechnika Wrocławska 1945-1951. Wybór źródeł., Doktorzy Honoris Causa Politechniki
Wrocławskiej, wystawa 50-lecie Politechniki Wrocławskiej, wystawa 100-lecie
uczelni technicznych we Wrocławiu).